ข่าวประชาสัมพันธ์

ผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554 ได้ให้ความหมายของคำว่า “ผลิตภัณฑ์” ไว้ดังนี้       

ผลิต, ผลิต- หมายถึง (ก.) ทำให้เกิดมีขึ้นตามที่ต้องการด้วยอาศัยแรงงานหรือเครื่องจักรเป็นต้น เช่น ผลิตข้าว ผลิตรถยนต์ ผลิตครู ผลิตบัณฑิต

ภัณฑ-, ภัณฑ์ หมายถึง (น.) สิ่งของ, เครื่องใช้.

ผลิตภัณฑ์ หมายถึง (น.) สิ่งที่ทำขึ้น.

ป่าชายเลน หมายถึง (น.) ป่าที่อยู่ตามชายทะเลที่มีเลนและน้ำทะเลขึ้นถึง ต้นไม้ในป่าประเภทนี้มักมีรากงอกอยู่เหนือพื้นดินเพื่อค้ำยันลำต้น โดยมากเป็นไม้โกงกาง แสม และลำพู.

ผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน ก็คือ สิ่งของเครื่องใช้ที่ทำขึ้นจากพืชในป่าที่อยู่ตามชายทะเลที่มีเลนและน้ำทะเลขึ้นถึง

ทรัพยากรป่าชายเลนนับว่ามีความสำคัญและมีคุณค่า ซึ่งให้ประโยชน์แก่ประชาชนทั้งทางตรงและทางอ้อมอย่างมหาศาล โดยเฉพาะประชาชนที่อาศัยอยู่บริเวณชายฝั่งทะเล ที่ได้ใช้ประโยชน์จากทรัพยากรป่าชายเลนมาเป็นเวลานาน จากการสังเกต คิดวิเคราะห์ และตกผลึกออกมาเป็นองค์ความรู้ จนเกิดภูมิปัญญาชาวบ้านซึ่งเป็นทุกสิ่งอย่างที่ชาวบ้านบริเวณนั้นคิด เรียนรู้ และนำมาประยุกต์ใช้ในการแก้ปัญหา การจัดการ และการปรับตัวในการดำรงชีวิต ซึ่งเป็นเทคนิควิธีที่เกิดการยอมรับ ถ่ายทอด และพัฒนา เชื่อมโยงกันมาต่อเนื่องตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน

กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง โดยกองอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน ส่วนส่งเสริมและพัฒนาทรัพยากรป่าชายเลน ได้สำรวจและรวบรวมข้อมูล “ผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน” ที่ชุมชนชายฝั่งซึ่งมีทั้งกลุ่มขนาดเล็ก กลุ่มขนาดใหญ่ จนถึงระดับวิสาหกิจชุมชน ได้ประยุกต์ใช้พืชป่าชายเลนในท้องถิ่นมาทำผลิตภัณฑ์ใช้สอยเองในครัวเรือน และสามารถต่อยอดผลิตจำหน่ายในรูปแบบวิสาหกิจชุมชน สร้างรายได้เสริมให้ชุมชน และเพื่อให้ผู้สนใจได้ศึกษาข้อมูลและวิธีการใช้ประโยชน์จากพืชป่าชายเลนในอีกรูปแบบหนึ่ง เพื่อกระตุ้นให้ทุกภาคส่วนเห็นถึงคุณค่า ความสำคัญ และประโยชน์ของป่าชายเลน ผลักดันให้เกิดการดูแลรักษาป่าชายเลนอย่างมีส่วนร่วม เพื่อให้ป่าชายเลนคงความอุดมสมบูรณ์ สามารถเอื้อประโยชน์ โดยเฉพาะการสร้างมูลค่าทรัพยากรทางเศรษฐกิจตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงต่อทุกภาคส่วนอย่างยั่งยืนต่อไป

จากการรวบรวมข้อมูล “ภูมิปัญญาผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน” พบว่า ชุมชนมีการนำพืชจากป่าชายเลนมาใช้ประโยชน์ในแง่ของผลิตภัณฑ์ อุปกรณ์ เครื่องมือใช้สอยในครัวเรือน จำนวน 31 ชนิด ได้แก่ กระดาษจาก เกลือขัดผิวขลู่ ครีมอาบน้ำเหงือกปลาหมอ งอบ จักสานก้านจาก จักสานเตยปาหนัน ชาใบขลู่ ชาเหงือกปลาหมอ แชมพูกำจัดเห็บหมัดถอบแถบน้ำ แชมพูถอบแถบน้ำ แชมพูเหงือกปลาหมอ ตับจาก ถ่านไม้โกงกาง ถ่านไม้โกงกางอัดแท่ง น้ำตาลจาก น้ำผึ้งจาก น้ำผึ้งดอกแสม น้ำส้มควันไม้ น้ำส้มจาก น้ำสมุนไพรชาใบขลู่ ผ้ามัดย้อมจากเปลือกต้นตะบูน ผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติ มวนยาสูบ ยาหม่องสมุนไพรขลู่และสำมะง่า ยาหม่องสมุนไพรใบเหงือกปลาหมอ สบู่ก้อนเหงือกปลาหมอ สบู่ก้อนเหงือกปลาหมอผสมผงถ่านกะลา สบู่สมุนไพรใบขลู่ แส้ปัดแมลง หมาจาก เหล้าจาก โดยใช้พืชป่าชายเลน จำนวน 12 ชนิดพันธุ์ ได้แก่ โกงกางใบเล็ก โกงกางใบใหญ่ ขลู่ จาก ตะบูน เตยทะเล ถอบแถบน้ำ ฝาดดอกขาว ฝาดดอกแดง สำมะง่า แสม และเหงือกปลาหมอ

ตารางแสดงรายชื่อผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน

พืชป่าชายเลน

ผลิตภัณฑ์

โกงกางใบเล็ก
(Rhizophora apiculata Blume)
 

ถ่านไม้โกงกาง

ถ่านไม้โกงกางอัดแท่ง

น้ำส้มควันไม้ (ผลพลอยได้จากการเผาถ่าน)

ขลู่
(Pluchea indica (L.) Less.)

เกลือขัดผิวขลู่

ชาใบขลู่

น้ำสมุนไพรชาใบขลู่

สบู่สมุนไพรใบขลู่

ยาหม่องสมุนไพรขลู่และสำมะง่า (ขลู่, สำมะง่า)

จาก
(Nypa fruticans Wurmb)

กระดาษจาก

งอบ

จักสานก้านจาก

ตับจาก

น้ำตาลจาก

น้ำผึ้งจาก

น้ำส้มจาก

มวนยาสูบ

แส้ปัดแมลง

หมาจาก

เหล้าจาก

ตะบูน
(Xylocarpus spp.)

ผ้ามัดย้อมจากเปลือกต้นตะบูน

เตยทะเล
(Pandanus odorifer (Forssk.) Kuntze)

จักสานเตยปาหนัน

ถอบแถบน้ำ
(Derris trifoliata Lour.)

แชมพูกำจัดเห็บหมัดถอบแถบน้ำ

แชมพูถอบแถบน้ำ

แสม
(Avicennia spp.)

น้ำผึ้งดอกแสม

เหงือกปลาหมอ
(Acanthus spp.)

ครีมอาบน้ำเหงือกปลาหมอ

ชาเหงือกปลาหมอ

แชมพูเหงือกปลาหมอ

ยาหม่องสมุนไพรใบเหงือกปลาหมอ

สบู่ก้อนเหงือกปลาหมอ

สบู่ก้อนเหงือกปลาหมอผสมผงถ่านกะลา

เปลือกหรือลูกไม้ป่าชายเลน
เช่น ใบโกงกางใบเล็ก ใบโกงกางใบใหญ่ ลูกตะบูน ใบขลู่ กิ่งฝาดดอกแดง ใบและกิ่งฝาดดอกขาว
ผลเหงือกปลาหมอ

ผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติ

 

ตัวอย่างผลิตภัณฑ์จากพืชป่าชายเลน


ผลิตภัณฑ์จากต้นโกงกางใบเล็ก (ถ่านไม้โกงกาง, น้ำส้มควันไม้)


ผลิตภัณฑ์จากต้นขลู่ (ชาใบขลู่, สบู่สมุนไพรใบขลู่, เกลือขัดผิวขลู่)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (น้ำส้มจาก)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (เหล้าจาก)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (น้ำตาลจาก)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (จักสานก้านจาก)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (งอบ)


ผลิตภัณฑ์จากต้นจาก (หมาจาก)


ผลิตภัณฑ์จากต้นเตยทะเล (จักสานเตยปาหนัน)


ผลิตภัณฑ์จากต้นถอบแถบน้ำ (แชมพูถอบแถบน้ำ)


ผลิตภัณฑ์จากต้นเหงือกปลาหมอดอกม่วง (ยาหม่องสมุนไพรใบเหงือกปลาหมอ)


ผลิตภัณฑ์จากต้นเหงือกปลาหมอดอกม่วง (แชมพูเหงือกปลาหมอ)


ผลิตภัณฑ์จากต้นเหงือกปลาหมอดอกม่วง (สบู่ก้อนเหงือกปลาหมอ)


ผลิตภัณฑ์จากเปลือกหรือลูกไม้ป่าชายเลน (ผ้ามัดย้อมสีธรรมชาติจากพืชป่าชายเลน)

เช่น ใบโกงกางใบเล็ก ใบโกงกางใบใหญ่ ลูกตะบูน ใบขลู่ กิ่งฝาดดอกแดง ใบและกิ่งฝาดดอกขาว ผลเหงือกปลาหมอ


อ้างอิง:

กองอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน. (2563). พันธุ์ไม้ป่าชายเลน. กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด, กรุงเทพฯ.

สำนักงานราชบัณฑิตยสภา. พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2554. ค้นเมื่อ 3 มิถุนายน 2564, จาก https://dictionary.orst.go.th/