พันธุ์ไม้ป่าชายเลนในประเทศไทยมีทั้งสิ้น 81 ชนิด เป็นไม้ป่าชายเลนที่แท้จริง (true mangrove) จำนวน 34 ชนิด ขึ้นเฉพาะบริเวณที่เป็นน้ำเค็มหรือน้ำกร่อย ส่วนอีก 47 ชนิด เป็นไม้ป่าชายเลนที่ปรับตัวเข้ากับสภาพความเค็มได้ (mangrove associated species) เพื่อให้ขึ้นอยู่ได้ในที่ซึ่งมีน้ำทะเลท่วมถึง  ทั้งนี้แอดมินได้มีการถ่ายภาพพันธุ์ไม้ป่าชายเลนเก็บรวมรวม  มานับ10 ปี ได้ภาพพันธุ์ไม้หลายชนิด จึงนำมาเผยแพร่เป็นข้อมูลความรู้ เพื่อเป็นประโยชน์แก่ผู้ที่สนใจต่อไป

กระเพาะปลา (Finlaysonia maritima Back.)

เป็นไม้เถาเนื้อแข็ง มียางสีขาว ลำต้นเกลี้ยง เถาและใบมีสีเขียวอ่อน ถึงสีแดงอมม่วง

              

                

    

 

 

โกงกางใบเล็ก (Rhizophora apiculata Bl.) 

ชื่ออื่น : โกงกาง(ระนอง) ; พังกาใบเล็ก(พังงา) ; พังกาทราย(กระบี่)

เป็นไม้ไม่ผลัดใบขนาดกลาง - ใหญ่ สูง 20-40 เมตร เปลือกสีเทาดำ ผิวเปลือกเรียบแตกเป็นร่องลึกตามยาวของลำต้น เด่นชัดกว่าร่องตามขวาง เมื่อทุบเปลือกทิ้งไว้สักครู่จะพบว่าด้านในของเปลือกเป็นสีแสดอมแดง เรือนยอดแคบรูปพีระมิด รอบๆ บริเวณโคนต้นมีรากค้ำจุน ทำหน้าที่พยุงลำต้น และมักมีรากอากาศซึ่งเกิดจากกิ่งตอนบนเป็นจำนวนมาก

    

    

 

 

โกงกางใบใหญ่ (Rhizophora mucronata Poir.)

ชื่ออื่น : กงกอน(ชุมพร ; กงกางนอก(เพชรบุรี) ; กงเกง(นครปฐม)

เป็นไม้ไม่ผลัดใบที่มีขนาดใหญ่ สูง 30-40 เมตร เปลือกหยาบสีเทาถึงดำ แตกเป็นร่องทั้งตามยาวและตามขวาง หรือแตกเป็นร่องตารางสี่เหลี่ยม หากทุบเปลือกทิ้งไว้สักครู่ ด้านในของเปลือกจะเป็นสีเหลืองถึงส้ม รอบๆโคนต้นมีรากค้ำจุน ทำหน้าที่พยุงลำต้น บางครั้งพบว่ามีรากอากาศที่งอกจากกิ่งอยู่บ้าง แต่ไม่มากนัก

     

        

 

ขลู่ (Pluchea indica (L.) Less.

ชื่ออื่น : ขลู(ใต้) ; หนวดงิ้ว, หนวดงั่ว, หนวดวัว, หนวดงัว(อุดรธานี) ; หล่วงไซ (จีนแต้จิ๋ว) ;หลวงซี(จีน)

เป็นไม้พุ่มขนาดเล็ก พุ่มตั้งตรงขึ้นอยู่รวมกันเป็นกอ แตกกิ่งก้านมาก สูง 1-1.5 เมตร  มีขนเล้กละเอียดปกคลุมตามกิ่ง

    

 

    

 

 

แคทะเล (Dolichandrone spathacea Schum.)

ชื่ออื่นๆ ; แคน้ำ, แคนา, แคป่า (กลาง), แค่ตุ้ย, แคฝา, แคปี่ฮ่อ, แคเหนแห้(เหนือ)

เป็นไม้ยื่นต้นขนาดเล็ก ไม่ผลัดใบ สูง 4-10 เมตร แตกกิ่งก้านน้อยเรือนยอดแผ่กว้าง แต่ละส่วนเมื่อแห้งจะเปลี่ยนเป็นสีดำ เปลือกสีเทาเรียบ หรือแตกเป็นร่องตื้นๆ มีช่องอากาศตามลำต้น

    

 

                   

 

 

โคลงเคลงขน (Melastoma saigonense (Kuntse) Merr.)

ชื่ออื่น : ม่ายะ (ตราด) ; เอ็นอ้า (อุบลราชธานี)

เป็นไม้พุ่มสูง 1-2 เมตร แตกกิ่งมาก ทรงพุ่ม แน่นทึบ กิ่งมีสีคล้ายๆราสนิม และมีขนปกคลุม

 

     

     

     

 

งาไซ  (Pouteria obovata(R.Br.) Baehni)

 ชื่ออื่นๆ : โกงกางบก (ชลบุรี) ; โพอาศัย, จันฆิตสง(ภาคกลาง) ; ทีไร (ปัตตานี); พังกาบก (ภาคใต้) ; มะดินทราย (สงขลา); อุ้งไก่ (สมุทรปราการ) 

เป็นไม้ต้นไม่ผลัดใบ ขนาดเล็ก-กลาง สูง ๕-๑๕ เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลม แน่นทึบ สีทองแดงหรือเป็นรูปเจดีย์ต่ำๆ โคนต้นเป็นพูพอนตื้น เปลือกสีน้ำตาลอมเขียว เรียบึงแตกเป็นร่องตามยาว หรือล่อนเป็นสะเก็ด เปลือกในสีชมพูอ่อน มียางข้นสีขาว แล้วเปลี่ยนเป็นสีขาวอมเหลือง กิ่งอ่อน  ตา ก้านใบ และส่วนอื่นๆ ที่ยังอ่อน มีขนหรือเกล็ดสีน้ำตาลแดง หรือน้ำตาลทองปกคลุม

     

        

 

จาก  (Nypa  fruticans Wurmb.)  

ชื่ออื่น : อัตต๊ะ (มลายู-ใต้)

เป็นไม้จำพวกปาล์ม มีขนาดเล็ก ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน มีรากอวบอ้วนแน่นบริเวณกอ เหง้ามีลักษณะคล้ายฟองน้ำ มักจะจมอยู่ในโคลน และอยู่ใต้น้ำขณะน้ำท่วม

     

     

 

ชะคราม (Suaeda martima Roxb.)  

ชื่ออื่น : ชักคราม (กลาง) ; ส่าคราม (สมุทรสาคร)

เป็นไม้ล้มลุกที่มีอายุหลายปี เมื่ออายุมากขึ้นจะพัฒนาจนลำต้นมีเนื้อไม้  ขึ้นเป็นพุ่มขนาดเล็ก สูงประมาณ ๑ เมตร ลำต้นเดี่ยว ทรงพุ่ม แผ่กระจาย แตกกิ่งก้านตั้งแต่โคนต้น มักมีรากงอกบริเวณข้อในระดับต่ำ ลำต้นแก่มีผิวหยาบจากรอยแผลที่เกิดจากใบที่ร่วงหล่นไปแล้ว 

     

          

 

ช้าเลือด (Premna obtusifolia R. Br.)  

ชื่ออื่น : มันไก่ (ลำปาง) ; สามประงาใบ (ประจวบ) ; อัคคีทวารทะเล, เค็ดน้ำมัน (ใต้)

เป็นไม้พุ่มกิ่งเลื้อย สูง ๑-๔ เมตร แตกกิ่งมาก กิ่งอ่อนในระยะแรกๆมีขนประปราย และจะหลุดร่วงในเมื่อกิ่งแก่ขึ้น เมื่อขยี้ใบจะมีกลิ่นเหม็น

     

     

 

แดงน้ำ (Aglaia cucullata Roxb.)  

ชื่ออื่น : ตาเสือ, โกล (กลาง) ; เช่ (แม่ฮ่องสอน)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง อาจสูงถึง ๑๘ เมตร ไม่ผลัดใบ เปลือกเรียบ สีชมพูอมเทา มีรากหายใจรูปคล้ายหมุด ยาว ๓๐-๕๐ ซม. จากผิวดิน หนาแน่นบริเวณโคนต้น

     

     

 

 

ต่อไส้ (Allophyllus cobbe (Linn.) Bl.)  

ชื่ออื่น : เสียบไส้ (ตรัง)

เป็นไม้พุ่ม ลำต้นตั้งตรง สูง ๑-๔ เมตร

     

 

ตะบูนขาว (Xylocarpus granatum Koen.)  

ชื่ออื่น : กระบูน, กระบูนขาว, ตะบูน(กลาง,ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง สูง ๘-๒๐ ซม. ไมม่ผลัดใบ ลำต้นสั้น แตกกิ่งใต้โคนต้น มีพูพอนแผ่ออกคดเคี้ยว ต่อเนื่องกับรากหายใจที่แบนคล้ายแผ่นกระดาษ  เปลือกเรียบบางสีเหลือง แต้มเขียวอ่อน ถึงน้ำตาลแกมชมพู ลักษณะคล้ายเปลือกต้นฝรั่ง หรือตะแบก เปลือกหลุดออกเป็นแผ่น รูปทรงไม่แน่นอน คล้ายเปลือกของต้นฝรั่งหรือตะแบก

     

     

 

 

ตะบูนดำ (Xylocarpus moluccensis Roem.)

ชื่ออื่น : ตะบูน, ตะบัน (กลาง,ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง ๒๐ - ๓๐ ซม. ผลัดใบ ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมีพูพอน เล็กน้อย เรือนยอดเป็นพุ่มกลม เปลือกขรุขระสีน้ำตาลเข้ม แตกเป็นร่องตามยาว ต้นแก่เปลือกลอกเป็นแถบแคบๆ เปลือกหนาประมาณ ๐.๓-๐.๕ ซม. เนื้อไม้สีน้ำตาลมีรากหายใจ รูปคล้ายกรวยคว่ำ กลม หรือแบน ปลายมนยาว ๒๐ - ๔๐ ซม. จากผิวดิน

     

     

 

ตาตุ่มทะเล (Excoecaria agallocha L.)

ชื่ออื่น : ตาตุ่ม(กลาง) ; บูตอ (มลายู-ปัตตานี)

เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ ขนาดเล็ก-กลาง สูง ๑๐-๑๘ เมตร มียางสีีขาวมาก ส่วนมากลำต้นจะตรง มักแตกกิ่งในระดับต่ำ บางครั้่งดูคล้ายไม้พุ่ม เปลือกเรียบถึงแตกเป็นร่องสีน้ำตาลอ่อน หรือน้ำตาลเทา กิ่งอ่อนมีช่องอากาศเล็กๆ เด่นชัด รากหายใจแผ่กระจายไปตามผิวดิน

      

      

 

ตีนเป็ดทะเล (Cerbera odollam Gaerther)  

ชื่ออื่น : สั่งลา (กระบี่) ; ตีนเป็ด, ตีนเป็ดน้ำ (กลาง) ; ตุม (กาญจนบุรี)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง ๖-๑๒ เมตร ลำต้นมักแตกกิ่งต่ำ เรือนยอดแผ่กว้าง เปลือกเรียบสีเทา มีช่องอากาศกระจายทั่วไป เปลือกชั้นในสีเหลืองอ่อน มียางสีขาว

     

     

 

เตยทะเล  (Pandanus  odoratissimus L.f.)  

ชื่ออื่น : ลำเจียก, การะเกด (กลาง) ; ปาแนะ (มลายู-นราธิวาส)

เป็นไม้ยืนต้น สูง ๔-๘ เมตร ลำต้นมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง ๘-๒๐ ซม. ตั้้งตรง หรือเอนชูยอดขึ้น ลำต้นมักแตกแยกออกเป็นสองหรือสามกิ่ง ที่ลำต้นและกิ่งมักมีหนาม ลำต้นสีีขาวน้ำตาลอ่อนๆ มีรากค้ำจุนที่โคนต้น

    

                 

 

ถอบแถบน้ำ (Derris trifoliata Lour.)  

ชื่ออื่น : แควบทะเล, ถอบแถบทะเล, ผักแถบ (กลาง) ; ทับแถบ (สมุทรสงคราม) ; ถั่วน้ำ (นราธิวาส)

เป็นไม้เถา ลำต้นมักเลื้อยทอดไปตามพื้นดิน ยาว ๕-๑๐ เมตร กิ่งเรียวยาว

                     

     

 

ถั่วขาว (Bruguiera cylindrica (L.) Blume)  

ชื่ออื่น : ถั่วแดง, ประสักขาว (จันทบุรี) ; โปรง, โปรย (มลายู-ใต้) ; ปรุ้ย (มลายู-สตูล) ; ลุ่ย (เพชรบุรี)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง สูง ๘-๑๕ เมตร พูพอนน้อย แต่บริเวณโคนต้นพองขยายออก เรือนยอดแน่นทึบรูปพีระมิด เปลือกสีเทา หรือน้ำตาล เรียบ ถึงหบาบเล็กน้อย ตามลำต้นมีช่องอากาศ กิ่งอ่อนสีเขียว มีรากาหายใจรูปคล้ายเข่า ยาว ๑๕-๒๐ ซม. เหนือผิวดิน

     

     

 

ถั่วดำ (Bruguiera parviflora Wight&Arn.ex Griff.)  

ชื่ออื่น : ถั่วทะเล (ระนอง) ; รักกะแท้ (ใต้) ; ลังกะได, นังกะได (มลายู-ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง  สูง ๑๐-๒๐ เมตร โคนต้นมีพูพอน ผิวเปลือกบริเวณโคนต้นมีจุดสีขาวแต้ม เรือนยอดแคบกลม รูปพีระมิด สีเขียวอมเหลือง รากหายในยาว ๑๕-๒ๆ ซม. เหนือผิวดิน  เปลือกสีเทา  หรือน้ำตาลเข้ม เรียบถึงแตกเป็นเกล็ด มีช่องอากาศเล็กๆ ไม่เด่นชัด

     

 

 

เทพี  (Caesalpinia crista L.)  

ชื่ออื่น : ฆอระแอ (มลายู-นราธิวาส) ;  เล็บเหยี่ยว

เป็นไม้เถาว์เลื้อย สูง ๓-๕ เมตร ลำต้น กิ่งและก้านใบมีหนามคล้ายกับหนามกุหลาบ

     

     

 

 

ไทรย้อยใบทู่  (Ficus microcapa Linn.f.)  

ชื่ออื่น : ไทรย้อย (นครศรีฯ), ไทรหิน (ชุมพร), ไฮรี (เพชรบูรณ์)  

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง  ๑๕-๒๕ เมตร มีรากอากาศอยู่ตามกิ่งไม้ เป็นเส้นเรียงยาวจำนวนมาก เปลือกสีเทา 

     

 

 

น้ำนอง (Brownlowia tersa (L.) Kosterm.

เป็นไม้พุ่มสูง ๑.๕-๔ เมตร เปลือกเหนียวคล้ายเชือก

     

     

 

 

เบญจมาศน้ำเค็ม  (Wedelia biflora (L.) DC)  

ชื่ออื่น : ผักคราดทะเล (กรุงเทพมหานคร) 

เป็นไม้พุ่มกิ่งเลื้อย มีกิ่งมาก มักแผ่ทอดยอดคลุมพื้นดิน ยาว ๑-๕ เมตร กิ่ง ใบ และช่อดอก มีขนสั้นสีขาว สากมือ

     

     

 

 

ใบพาย (Aegialitis rotundifolia Roxb.)  

ชื่ออื่น : แสม

เป็นไม้พุ่มไม่ผลัดใบ สูง ๑-๒ เมตร ลำต้นทรงพีระมิด เปลือกสีน้ำตาลเรียบ แตกกิ่งมาก เรือนยอดเป็นพุ่ม รูปกรวย ฐานกว้าง มีรากหายใจคล้ายนิ้วมือ กระจายอยู่รอบโคนต้น

     

     

 

 

ปรงทะเล (Acrotichum aureum L.)  

ชื่ออื่น : ปรงทอง, ปรงไข่, ปรงใหญ่, บีโย(มลายู-สตูล)

เป็นพืชพวกเฟิร์น มีลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน ชูส่วนของใบขึ้นมาเป็นกอ ที่เหง้ามีเกล็ดใหญ่สีน้ำตาลคล้ำ โคนต้นมีรากค้ำยัน

 

 

ปรงหนู (Acrotichum speciosum Willd.)  

ชื่ออื่น : ปรง (ตราด)

มีลักษณะคล้ายกับปรงทะเล แต่ส่วนมากจะขึ้นแยกเป็นต้น น้อยครั้งที่พบขึ้นเป็นกลุ่ม

 

ปอทะเล (Hibiscus tiliacius L.)    

ชื่ออื่น : โพทะเล(กรุงเทพฯ); บา (จันทบุรี); ผีหยิก, ขมิ้นรางมัทรี (เลย); ปอฝ้าย, ปอนา, ปอมุก (ใต้) ; ปอโฮ่งบารู (มลายู-นราธิวาส)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง ๓-๑๐ เมตร เรือนยอดแผ่กว้าง ลำต้นมักคดงอ แตกกิ่งมาก เปลือกสีเทา หรือน้ำตาลอ่อน เรียบหรือแตกเป็นร่องตื้นๆ เปลือกชั้นในสีชมพูประขาว เหนียว สามารถลอกออกจากเปลือกลำต้นได้ง่าย

     

     

     

 

 

เป้งทะเล (Phoenix paludosa Roxb.)  

ชื่ออื่น : เป้ง

เป้็นพวกปาล์ม มีลำต้นรูปทรงกระบอก สูง ๔-๑๐ เมตร เส้นผ่านศูนย์กลาง ๕-๙ เซนติเมตร มีใบหนาแน่นเป็นกลุ่ม ส่วนบนของลำต้นมีก้านใบซึ่งมีนหนามติดอยู่ และมีกาบซึ่งเป็นเส้นใยสีเทาหุ้ม 

     

               

 

 

โปรงขาว (Ceriops decandra Ding Hou)  

ชื่ออื่น : โปรง, ปรงหนู, ปะโลง, โหลง (กลาง) ; กระปูโลง, โปลง, โปรง (เพชรบุรี) ; แหม (ภูเก็ต) ; แสมมาเนาะ (สตูล)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กกิ่งไม้พุ่มิสูง ๒-๗ เมตร โคนต้นมีพูพอนพองเล็กน้อย ขยายออก รากหายใจรูปคล้ายเข่า อ้วน สั้น กลม ยาว ๖-๑๓ เซนติเมตร เหือผิวดิน  เรือนยอดกลม แน่นทึก เปลือกสีเทาอ่อน เรียบ ถึงแตกเป็นสะเก็ด ช่องอากาศสีน้ำตาลอมชมพู

     

 

 

โปรงแดง (Ceriops tagal (Perr.) C. B. Rob.  

ชื่ออื่น : โปรง, โปรงใหญ่ ; ปรง (สมุทรสาคร, จันทบุรี) ; แสม (ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง  สูง ๗-๑๕ เมตร โคนต้นมีพูพอนเล็กน้อย มีรากค้ำจุนขนาดเล็ก รากหายใจรูปคล้ายเข่า อ้วน กลม สีเข้ม กิ่งสีเขียว มีช่องอากาศเล็กๆ เปลือกสีชมพูเรื่อๆหรือน้ำตาลอ่อน เรียบ ถึงแตกเป็นสะเก็ด ต้นแก่มีรอยแผลเป็น ช่องอากาศเห็นเด่นชัด สีน้ำตาลอ่อน

     

     

 

ฝาดดอกขาว (Lumnitzera racemosa Willd.)  

ชื่ออื่น : ฝาด (กลาง,ใต้) ; ขวาด (สมุทรสาคร) ; กะลูง (ชุมพร)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง ๘ เมตร เปลือกขรุขระสีน้ำตาลแดง มีรากหายใจไม่เด่นชัด 

     

     

 

 

ฝาดดอกแดง  (Lumnitzera littorea Voigt)    

ชื่ออื่น : ตำเสาทะเล (พัังงา, กระบี่, ตรัง ) 

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง - ใหญ่ อาจสูงถึง ๓๐ เมตร เปลือกสีน้ำตาล มีรอยแตกเป็นร่องลึก เปลือกในสีแดงเข้ม หรือสีส้ม มีรายหายใจรูปคล้ายเข่า

 

     

     

 

 

พังกาหัวสุมดอกขาว (Bruguiera sexangula (Lour) Poir.)  

ชื่ออื่น  :  ขลัก (ชุมพร) ; พังกาหัวสุม (กระบี่,ตรัง) ; ประสักขาว, ประสักหนู

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง ๒๐-๓๐ เมตร โคนต้นมีพูพอนสูง รากหายใจรูปคคล้ายเข่า มีรากค้ำจุนขนาดเล็ก กิ่งอ่อนสีเขียว บางครั้งเหมือนถูกย้อมด้วยสีแดง เปลือกสีเทาเข้มถึงสีน้ำตาลอมเทา ผิวเปลือกหยาบ เป็นสะเก็ด แตกเป็นร่องตามยาว ช่องอากาศขนาดใหญ่  มีน้อย มีเฉพาะที่พูพอน

 

     

     

 

 

พังกาหัวสุมดอกแดง  (Bruguiera  gymnorrhiza (L.) Savigny)  

ชื่ออื่น : ประสัก, ประสักแดง, โกงกางหัวสุม, พังกาหัวสุม (กลาง) ; พลัก

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ สูง ๒๕-๓๕  เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ  โคนต้นมีพูพอนสูงและมีช่องอากาศขนาดใหญ่อยู่ทั่วไป มีรากหายใจคล้ายหัวเข่า เปลือกหยาบสีน้ำดำ ถึงดำ แตกเป็นร่องตามยาวไม่เป็นระเบียบ

     

     

 

 

โพทะเล (ก้านสั้น)  (Thespesia populnea (L.) Soland. Ex Correa)  

ชื่ออื่น : ปอกะหมัดไพร (ราชบุรี) ; ปอมัดไซ (เพชรบุรี) ; บากู (ปัตตานี, มลายู-นราธิวาส)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก สูง ๘-๑๒ เมตร ลำต้นโค้ง แตกกิ่งในระดับต่ำ เรือนยอดแผ่กว้าง ค่อนข้างหนาทึบ เปลือกเรียบ สีเทาอ่อนหรือขรุขระ มีรอยแตกตามยาวเป็นร่องลึก

     

     

     

 

 

มะคะ  (Cynometra ramiflora L.)  

ชื่ออื่น : แมงคะ (ตราด) ; มังคะ, พังคะ (กลาง) ; พังค่า (ตรัง) ; มะคาก (ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง - ใหญ่ สูง ๘ - ๓๐ เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกว้าง  ลำต้นเหลาตรง บางครั้งมีพูพอนเปลือกสีน้ำตาลเทา ขรุขระ เปลือกชั้นในสีน้ำตาล ถึงน้ำตาลแกมชมพู

     

     

 

 

 มะนาวผี(ผลเหลี่ยม)    (Merope angulata (Kurz) Swingle) 

เป็นไม้พุ่มหนาม สูง ๒-๓ เมตร มีหนามเกิดตามลำต้น ยาว ๑-๓ เซนติเมตร เกิดขึ้นเป็นคู่บนกิ่ง

     

     

     

 

มะพลับ  (Dyospyros areolata King&Gamble)  

ชื่ออื่น : พลับ (กลาง)

เป็นไม้ยืนต้นไม่ผลัดใบ ขนาดเล็ก สูง ๕-๑๒ เมตร เรือนยอดรูปกรวยคว่ำ เปลือกสีน้ำตาลเทา ถึงคล้ำ เรียบ หรือเป็นสะเก็ดและหลุมตื้นๆ เปลือกชั้นในสีน้ำตาล

     

      

     

 

 

มังคะ (Cynometra iripa Kostel.)  

ชื่ออื่น : กาต๋ง

เป็นไม้พุ่มสูง ๒-๖ เมตร เรือนยอดแผ่กว้าง แตกกิ่งแขนงเรียวยาว ลำต้นสีเทาอมเขียว มีสีขาวแต้ม

     

     

 

 

รักทะเล  (Scaevola taccada (Gaertner.) Roxb.)  

ชื่ออื่น : โหรา (ตราด) ; บ่งบง (ใต้) ; บงบ๊ง (มลายู - ภูเก็ต)

เป็นไม้พุ่ม ลำต้นตั้งตรง หรือแผ่ไม่เป็นระเบียบ มียางมาก สีขาว ลำต้นมีใส้ไม้

     

    

 

 

รามใหญ่  (Ardisia elliptica Thunb.)  

ชื่ออื่น : ลังพิสา (ตราด) ; ทุลังกาสา (ชุมพร) ; ปือนา (มลายู - นราธิวาส)

เป็นไม้พุ่ม สูง ๓-๕ เมตร กิ่งอ่อนสีแดงอมน้ำตาล

     

     

 

 

ลำเท็ง  (Stenochlaena palustris (Burm.f.) Bedd.)  

ชื่ออื่น : ปรงสวย, ผักยอดแดง, ผักกูดแดง, ผักกูดมอญ (กลาง) ; ลำมะเท็ง (ประจวบฯ, นครรราชสีมา) ; ปากุ๊มะดิง (มลายูใต้)

เป็นพืชพวกเฟิร์น ลำต้นยาว แตกกิ่งแยกแขนงเลื้อยคลุมพื้นดิน และพืชอื่นๆ มีรากเกิดที่ลำต้น สำหรับใช้ยึดเกาะต้นไม้อื่น

     

 

 

ลำพู  (Sonneratia caseolaris (L.) Engl.) 

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง - ใหญ่  สูง ๘ - ๒๐ เมตร ไม่ผลัดใบ กิ่งห้อยย้อยลง ต้นที่อายุน้อยเปลือกเรียบ แต่เมื่ออายุมากขึ้น เปลือกจะหยาบ แตกเป็นร่องลึก เป็นสะเก็ด  รากหายใจยาว ๗๐ เซนติเมตร หรือยาวกว่า เส้นผ่านศูนย์กลางที่โคนราก ๔-๕ เซนติเมตร เรียวแหลมไปทางปลายราก

 

 

ลำพูทะเล  (Sonneratia alba J. Smith)  

ชื่ออื่น : ลำแพน, ลำแพนทะเล (กลาง) ; ปาด (พังงา, ภูเก็ต) ; รำป๊าด (สตูล)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง สูง ๖-๑๕ เมตร ไมม่ผลัดใบ แตกกิ่งในระดับต่ำ เปลือกสีน้ำตาล อมชมพู หรือสีเทา แตกเป็นสะเก็ดเล็กน้อย รากหายใจตั้งตรง รูปกรวยคว่ำยาว ๒๐-๔๐ เซนติเมตร เหนือผิวดิน โคนรากหนา  เรียวแหลมไปทางปลาย มักเป็นสะเก็ดสี่นำ้ตาลอมชมพู

     

 

 

ลำแพน  (Sonneratia ovata Backer) 

เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง  สูง ๔-๑๒  เมตร กิ่งเป็นรูปสี่เหลี่ยมเปราะ  รากหายใจรูปคล้ายหมุด  ยาว ๑๕-๓๐ เซนติเมตร เหนือผิวดิน

     

     

 

 

ลำแพนหิน (Sonneratia griffithii Kurz)  

ชื่ออื่น : ลำพู (พังงา) ; ลำแพน (สตูล) ; ลำแพนทะเล

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่  อาจสูงถึง ๒๕ เมตร ต้นที่แก่มากๆ มักเป็นโพรงที่โค้นต้น  เปลือกเรียบสีน้ำตาลอ่อน รากหายใจอ้วนสั้น รูปกรวยคว่ำ ยาว ๓๐-๔๐ เซนติเมตร เหนือผิวดิน

     

 

 

เล็บมือนาง  (Aegiceras corniculatum (L.) Blanco)  

ชื่ออื่น : เล็บมือนาง (สตูล) ; แสมแดง (ชุมพร) ; แสมทะเล (ปัตตานี) ; ลำพู (ตราด)

เป็นไม้พุ่ม ไม่ผลัดใบ  สูง ๓-๗ เมตร แตกกิ่งในระดับต่ำใกล้โคนต้น มีพูพอน เล็กน้อย เปลือกเรียบ สีเทาเข้ม ถึงสีน้ำตาลแดง

     

    

    

 

 

สารภีทะเล  (Calophyllum inophyllum L.)  

ชื่ออื่น : กระทิง, กากะทิง (กลาง) ; ทิง (กระบี่) ; เนาวกาน (น่าน) ; สารภีแนน (เหนือ)

เป็นไม้ยืนต้นขนาด กลาง - ใหญ่ สูง ๕-๑๗ เมตร ไม่ผลัดใบ  ไม่มีพูพอน เปลือกสีน้ำตาลถึงสีเทาค่อนข้างเข้ม  มีรอยแตกเป็นร่องลึก มีน้ำยางเหนียว สีขาว ถึงเหลือง กึ่งค่อนข้างเป็นรูปเหลี่ยม

     

     

 

 

สักขี  (Dalbergia candenatensis (Dennst.) Prain)  

ชื่ออื่น : ย่านมันเปรียง

เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย ขึ้นคลุมไม้อื่น  สูง ๓-๕ เมตร

     

     

 

 

สำมะง่า  (Clerodendrum inerme (L.) Gaertner.  

ชื่ออื่น : สำลีงา, สำมะลีงา (กลาง, ตะวันออก) ; เขี้ยวงู (ประจวบฯ) ; ส้มเนรา (ระนอง) ; สักขรีย่าน (ชุมพร) ; สำปันงา (สตูล)

เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย ๑-๒ เมตร ลำต้นทอดนอน แผ่กระจัดกระจายโดยรอบ มีขนนุ่มปกคลุมตามส่วนอ่อนๆทั้งหมด

     

     

 

 

สีง้ำ  (Scyphiphora hydrophyllacea Gaertn. f.)  

ชื่ออื่น : จีง้ำ (กรุงเทพฯ) ; ซีฮำ (มลายู - ภูเก็ต, สตูล) ; รังแค (ชุมพร) ; ซีง้ำ (ตรัง)

เป็นไม้พุ่ม  สูง ๑.๕ - ๔ เมตร เปลือกบาง  สีเหลือง ถึงเทา

    

    

 

 

เสม็ดขาว  (Melaleuca cajuputi Powell)  

ชื่ออื่น : เสม็ด (กลาง) ;  เม็ด, เหม็ด (ใต้)

เป็นไม้ขนาดเล็ก - ใหญ่ สูง ๕-๒๕  เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดแผ่กว้าง ลำต้นมักบิด เปลือกสีขาวถึงน้ำตาลเทา เป็นแผ่นบางๆ ซ้อนกันเป็นปึก หนา นุ่ม เปลือกชั้นในบาง สีน้ำตาล ยอดอ่อน มีขนสีขาว เป็นมันคล้ายเส้นไหม

     

     

     

 

 

แสมขาว  (Avicennia alba Bl.)  

ชื่ออื่น : พีพีเล (ตรัง) ; แหม, แหมเล (ใต้)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง - ใหญ่  สูง ๘-๒๐ เมตร ไม่มีพูดพอน ลำต้นแตกกิ่งระดับต่ำ  เรือนยอดค่อนข้างกลม แผ่กว้างหนาทึบ กิ่งห้อยลง  เปลือกเรียบ สีเทาถึงดำ มักจะมีสีสนิมเกิดจากเชื้อรา ติดตามกิ่งและผิวของลำต้น มีรากหายใจรูปคล้ายดินสอยาว ๑๕-๓๐ เซนติเมตร เหนือผิวดิน หนาแน่นบริเวณโคนต้น

     

 

 

แสมดำ  (Avicennia officinalis L.) 

ชื่ออื่น : อาปี-อาปี (ปัตตานี)

เป็นไม้ียืนต้นขนาดกลาง - ใหญ่  สูง ๘-๒๕  เมตร  เรือนยอดเป็นพุ่มหนา  แตกกิ่งระดับต่ำ  ไม่มีพูพอน เปลือกเรียบ หรือแตกเป็นร่องเล็กน้อย สีเทาถึงเทาอมน้ำตาล  หรือน้ำตาลอมเขียว มีช่องอากาศตามลำต้น  มีรากหายใจคล้ายดินสอ  ยาว ๑๕-๒๕ เซนติเมตร เหนือผิวดิน

     

     

 

 

แสมทะเล  (Avicennia marina (Forsk.) Vierh.)  

ชื่ออื่น : ปีปีดำ (ภูเก็ต) ; แสมขาว, พีพีเล

เป็นไม้ขนาดเล็ก สูงประมาณ ๕-๘ เมตร มีลักษณะเป็นพุ่ม ส่วนใหญ่มีสองลำต้น หรือมากกว่า  ไม่มีพูพอน เรือนยอดโปร่ง มีีรากหายใจรูปคล้ายดินสอ ยาว ๑๐-๒๐ เซนติเมตร เหนือผิวดิน  เปลือกเรียบเป็นมัน สีขาวอมเทา หรือขาวอมชมพู ต้นที่อายุมากเปลือกจะหลุดออก เป็นเกล็ดบางๆ คคล้ายแผ่นกระดาษ และผิวของเปลือกใหม่จะมีสีเขียว

          

     

     

 

 

หงอนไก่ทะเล  (Heritiera littoralis Ait.)  

ชื่ออื่น : ไข่ควาย (กระบี่) ; ดุหุน (ตรัง) ; หงอนไก่ (กลาง, สุราษฎร์ธานี)

เป็นไม้ขนาดเล็ก - กลาง สูง ๕ - ๒๐ เมตร มีพูพอนน้อย ลำต้นมักบิด และคดงอ เปลือกสีน้ำตาล ถึงเทาเข้า หยาบเป็นเกล็ด มีรอยแตกเป็นร่องลึกตามยาว เนื้อไม้สีขาว

     

     

 

 

หยีน้ำ (Derris indica (Lamk.) Bennet  

ชื่ออื่น : กายี, ราโยด (ใต้) ; ปากี้ (มลายู-สงขลา) ; หยีทะเล

หยีน้ำ เป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็ก - กลาง  สูง 5-15 เมตร เรือนยอดแผ่กว้าง  ลำต้นมักคดงอ แตกกิ่งมาก เปลือกเรียบ สีเขียวแกมน้ำตาล ถึงน้ำตาลเทาคล้ำ

     

 

หลาวชะโอน (Oncosperma tigillarium (Jack) Ridl.  

ชื่ออื่น : ชะโอน, นิบง (มลายู-นราธิวาส)

หลาวชะโอน เป็นพืชพวกปาล์ม แตกหน่อขึ้นชิดกันเป็นกอใหญ่ สูง 25-35 เมตร ลำต้นสีเทาหรือดำ

     

     

 

หลุมพอทะเล (Intsia bijuga (Colebr.) O. Ktze.  

ชื่ออื่น : ประดู่ทะเล (กลาง) ; งือบาลาโอ๊ะ (มลายู-นราธิวาส)

เป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่  สูง 20-40 เมตร ผลัดใบ  เรือนยอดแผ่กว้าง  ลำต้นบางครั้งคดงอ เปลือกเรียบ สีเทาถึงเทาแกมชมพู  เปลือกชั้นในสีส้มถึงส้มชมพู

     

 

หวายลิง (Flagellaria indica L.)  

ชื่ออื่น : หวายเย็บจาก, หวายลี (ใต้)

เป็นไม้เลื้อย ลำต้นแข็งคล้ายหวาย เส้นผ่านศูนย์กลาง 0.3-0.8 ซม. แตกกิ่ง 3-5 เมตร หรือบางครั้งอาจยาวได้ถึง 10 เมตร  ลำต้นมีสีเขียว แต่เมื่อแก่จะเปลี่ยนเป็นสีเทา ลำต้นเหนียวใช้ทำเชือกและเครื่องจักรสาน

     

     

 

เหงือกปลาหมอเครือ  (Acanthus volubilis Wall.)

เป็นไม้เถา ลำต้นเลื้อย เรียว อ่อน ทุกส่วนไม่มีหนาม  เถาสีเหลืองอ่อน

     

     

 

 

เหงือกปลาหมอดอกม่วง (Acanthus ilicifolius L.)  

ชื่ออื่น : แก้มหมอ, แก้มหมอเล (กระบี่) ;  นางเกร็ง, จะเกร็ง, อีเกร็ง (กลาง) ; เหงือกปลาหมอ, เหลือกปลาหมอน้ำเงิน (ทั่วไป)

เป็นไม้พุ่ม ลำต้นเลื้อยสูง 1-2 เมตร ไม่มีเนื้อไม้ ลำต้นเป็นโพรง ตั้งตรง และเมื่ออายุมากจะเอนนอน ลำต้นแก่จะแตกกิ่งออกไป มีรากค้ำจุน และมีรากอากาศจากลำต้นที่เอนนอน 

 

     

     

 

 

 

 

 

 

 

 

ที่มาข้อมูล : หนังสือพันธุ์ไม้ป่าชายเลนในประเทศไทย(ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม)  ของ สำนักอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน  กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  พิมพ์ครั้งที่ ๔  ปี ๒๕๕๕

ภาพพันธุ์ไม้ทั้งหมดถ่ายและรวบรวมโดย  นางวาสนา  แซ่ฉั่ว  ตำแหน่ง ผู้ช่วยนักวิจัย  แอดมินเวปไซต์ ของสถานีพัฒนาทรัพยากรป่าชายเลนที่  25 (อ่าวลึก)